«Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα»
Σύμφωνα με ένα παλιό δημοσίευμα της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ ήταν το σύνθημα με αναφορά στη ρήση της Ρόζας Λούξεμπουργκ που χρησιμοποίησε ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ και νυν Πρωθυπουργός μας κ. Γεώργιος Παπανδρέου για να αποδείξει πρωτίστως τη σοσιαλιστική νομιμοποίησή του. ΄Οχι με τους όρους της ιστορικής αναφοράς όπως αναφέρεται στην εφημερίδα , ούτε καν του κομματικού παρελθόντος. Πως θα μπορούσε άλλωστε ; Αλλά με βάση το πρόγραμμά του !!!! Δεν θα ήταν, βέβαια, αμιγώς σοσιαλιστικό. Πόσο σοσιαλιστικό όμως με τα σημερινά δεδομένα και τον ορισμό της έννοιας είναι ;
Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ στην ακραία του έκφραση είναι η απόλυτη ισότητα. Ο Μπέρναρντ Σω μιλούσε για ίσο εισόδημα σε όλους, ανεξάρτητα από καταγωγή, ικανότητα, εργατικότητα, παραγωγικότητα. «Αυτό είναι σοσιαλισμός -έλεγε- και τίποτα άλλο δεν είναι σοσιαλισμός». Δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Ούτε άλλοτε στις χώρες του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού.
Από τα πολύ παλιά χρόνια, γεννήθηκε στη σκέψη ορισμένων οραματιστών μια ιδεώδης κοινωνία που θα συνδύαζε την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ευημερία με την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ελευθερία. Στη φανταστική αυτή κοινωνία, δεν θα υπήρχαν πλούσιοι και φτωχοί, έχοντες και μη έχοντες και γενικά ταξικές διακρίσεις. Δεν θα υπήρχε επίσης εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο ή λαού από λαό. Δεν θα υπήρχε ακόμη, κανενός είδους καταπίεση - οικονομική, κοινωνική, πολιτική ή πνευματική. Στην ιδεατή αυτή κοινωνία, την χαμένη στα βάθη του μέλλοντος, θα έπαυαν οι αδικίες, θα καταργούνταν οι πόλεμοι, θα τελείωναν οι στερήσεις. Γενικά, θα εξαλείφονταν όλα τα δεινά από τα οποία υποφέρει ανέκαθεν η ανθρωπότητα. Σε αυτήν την τέλεια κοινωνία, όλα τα μέλη της θα απολάμβαναν αδελφωμένα, μια ολοκληρωμένη ελευθερία, τόσο απέναντι στις υλικές ανάγκες όσο κι απέναντι στους άλλους ανθρώπους.
Την ιδανική αυτή κοινωνία που μετέπειτα την βάφτισαν «σοσιαλιστική» την φαντάστηκαν πρώτοι διάφοροι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι. Ο πρώτος γνωστός «σοσιαλιστής» είναι ο φιλόσοφος Αντιφών που δίδαξε ότι πρέπει να καταργηθούν οι ταξικές διακρίσεις. Ακολούθησε ο Φαλέας ο Χαλκηδόνιος που υποστήριξε την θεωρία της κοινοκτημοσύνης (ίσας είναι τας κτήσεις των πολιτών). Ο Ανώνυμος του Ιαμβλύχου πάλι, ανέπτυξε την άποψη ότι τα πολιτικά προβλήματα έχουν πολύ συχνά οικονομικά και κοινωνικά αίτια, άποψη που ο μαρξισμός αιώνες αργότερα ανήγαγε στο απόλυτο και την κατέστησε πυρήνα της φιλοσοφίας του. Ο Αλκιδάμας ο Ελεάτης διακήρυξε ότι «ελευθέρους πάντας άφηκε θεός, ουδένα δε δούλον η φύσις πεποίηκεν».
Το καθεστώς που εισήγαγε ο Λυκούργος στην Σπάρτη, είχε πολλά «σοσιαλιστικά», όπως θα λέγαμε σήμερα χαρακτηριστικά. Η σπαρτιατική κοινωνία της αρχαίας Ελλάδος, είχε σαν γνωρίσματά της την κοινοκτημοσύνη, καταναγκαστική εργασία, την στρατοκρατία, την έλλειψη ελευθερίας.
Ο Σόλων Εξάλλου διαίρεσε, όπως είναι γνωστό, την Αθηναϊκή κοινωνία σε τάξεις ή κατηγορίες και μάλιστα με οικονομικά κριτήρια, 2500 χρόνια πριν από τον Μαρξ. Με την διαγραφή των χρεών (σεισάχθεια) και την επιβολή της «προοδευτικής φορολογίας», ο Σόλων θεωρείται από πολλούς σαν ο πρώτος πολιτικός ηγέτης που εφάρμοσε στην πράξη βασικές αρχές του σοσιαλισμού.
Ο Πλάτων από την πλευρά του, στην περίφημη «πολιτεία» του, προτείνει ένα ιδιότυπο σύστημα «αριστοκρατικού σοσιαλισμού» που στηρίζεται στην αρχή της κοινοκτημοσύνης. Στην πολιτεία αυτήν, κατά το σχέδιο του Πλάτωνος, θα υπήρχαν τρεις χωριστές τάξεις: των φιλοσόφων ή αρχόντων» που θα ασκούσαν όλη την εξουσία, των «επικούρων ή φυλάκων» που θα ήταν τα εκτελεστικά όργανα των πρώτων (στρατός, αστυνομία, κρατικός μηχανισμός) και των «παραγωγών», δηλαδή των εργαζομένων αγροτών και χειροτεχνών. Έτσι, ο Πλάτων εγκαταλείπει το άτομο και στρέφεται προς την εξυπηρέτηση ομαδικών και συνολικών συμφερόντων. Ταυτόχρονα όμως, διαχωρίζει τους ανθρώπους που βλέπει ότι είναι άνισοι μεταξύ τους , σε τάξεις, που η καθεμιά τους έχει άλλο προορισμό. Μόνο η Τρίτη τάξη, των παραγωγών, που θα ήταν και η πολυπληθέστερη, θα είχε ιδιοκτησία και οικογένεια. Οι δύο πρώτες τάξεις πρέπει να κυβερνούν τους πολλούς, τους «παραγωγούς». Τα μέλη τους, όφειλαν να απαλλαγούν από κάθε ιδιοτέλεια και προσωπικό συμφέρον. Γι αυτό μεταξύ τους θα ίσχυε η κοινοκτημοσύνη.
Ο Ιάμβουλος, στην «Ηλιούπολή» του, περιγράφει την μυθική χώρα των μακάρων όπου οι άνθρωποι υπηρετούν ο ένας τον άλλο και μοιράζονται δίκαια τα αγαθά.
Το «σοσιαλιστικό» ιδεώδες ενέπνευσε και την μεγάλη επανάσταση της Περγάμου που αρχηγός της ήταν ο Αριστόνικος.
Μπορούμε λοιπόν να πούμε, ότι σαν ιδέα διάχυτη και ουτοπική, ο σοσιαλισμός, σε μια πρώτη μορφή, είδε το φως στην αρχαία Ελλάδα.
Εκεί έγιναν τα πρώτα σοσιαλιστικά πειράματα. Το κυριότερο είναι των Λιπαρίων νήσων (βορείως της Σικελίας). Σε αυτές, το 580 π.Χ. Ρόδιοι και Κνίδιοι ίδρυσαν κοινοβιακή κοινωνία που έζησε ως το 251 π.Χ. όταν οι Ρωμαίοι κατέλαβαν τα νησιά.
Πάντως, τόσο κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους όσο και κατά τους βυζαντινούς, το όνειρο της ιδεώδους κοινωνίας πέφτει στην εντελώς υποτυπώδη μορφή και ξανακάνει την εμφάνισή του σαν συγκροτημένη σκέψη, μόνο κατά την Αναγέννηση, όταν οι μεγάλες ανακαλύψεις δίνουν στην φαντασία πελώρια φτερά.
Την ιδανική αυτή κοινωνία που μετέπειτα την βάφτισαν «σοσιαλιστική» την φαντάστηκαν πρώτοι διάφοροι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι. Ο πρώτος γνωστός «σοσιαλιστής» είναι ο φιλόσοφος Αντιφών που δίδαξε ότι πρέπει να καταργηθούν οι ταξικές διακρίσεις. Ακολούθησε ο Φαλέας ο Χαλκηδόνιος που υποστήριξε την θεωρία της κοινοκτημοσύνης (ίσας είναι τας κτήσεις των πολιτών). Ο Ανώνυμος του Ιαμβλύχου πάλι, ανέπτυξε την άποψη ότι τα πολιτικά προβλήματα έχουν πολύ συχνά οικονομικά και κοινωνικά αίτια, άποψη που ο μαρξισμός αιώνες αργότερα ανήγαγε στο απόλυτο και την κατέστησε πυρήνα της φιλοσοφίας του. Ο Αλκιδάμας ο Ελεάτης διακήρυξε ότι «ελευθέρους πάντας άφηκε θεός, ουδένα δε δούλον η φύσις πεποίηκεν».
Το καθεστώς που εισήγαγε ο Λυκούργος στην Σπάρτη, είχε πολλά «σοσιαλιστικά», όπως θα λέγαμε σήμερα χαρακτηριστικά. Η σπαρτιατική κοινωνία της αρχαίας Ελλάδος, είχε σαν γνωρίσματά της την κοινοκτημοσύνη, καταναγκαστική εργασία, την στρατοκρατία, την έλλειψη ελευθερίας.
Ο Σόλων Εξάλλου διαίρεσε, όπως είναι γνωστό, την Αθηναϊκή κοινωνία σε τάξεις ή κατηγορίες και μάλιστα με οικονομικά κριτήρια, 2500 χρόνια πριν από τον Μαρξ. Με την διαγραφή των χρεών (σεισάχθεια) και την επιβολή της «προοδευτικής φορολογίας», ο Σόλων θεωρείται από πολλούς σαν ο πρώτος πολιτικός ηγέτης που εφάρμοσε στην πράξη βασικές αρχές του σοσιαλισμού.
Ο Πλάτων από την πλευρά του, στην περίφημη «πολιτεία» του, προτείνει ένα ιδιότυπο σύστημα «αριστοκρατικού σοσιαλισμού» που στηρίζεται στην αρχή της κοινοκτημοσύνης. Στην πολιτεία αυτήν, κατά το σχέδιο του Πλάτωνος, θα υπήρχαν τρεις χωριστές τάξεις: των φιλοσόφων ή αρχόντων» που θα ασκούσαν όλη την εξουσία, των «επικούρων ή φυλάκων» που θα ήταν τα εκτελεστικά όργανα των πρώτων (στρατός, αστυνομία, κρατικός μηχανισμός) και των «παραγωγών», δηλαδή των εργαζομένων αγροτών και χειροτεχνών. Έτσι, ο Πλάτων εγκαταλείπει το άτομο και στρέφεται προς την εξυπηρέτηση ομαδικών και συνολικών συμφερόντων. Ταυτόχρονα όμως, διαχωρίζει τους ανθρώπους που βλέπει ότι είναι άνισοι μεταξύ τους , σε τάξεις, που η καθεμιά τους έχει άλλο προορισμό. Μόνο η Τρίτη τάξη, των παραγωγών, που θα ήταν και η πολυπληθέστερη, θα είχε ιδιοκτησία και οικογένεια. Οι δύο πρώτες τάξεις πρέπει να κυβερνούν τους πολλούς, τους «παραγωγούς». Τα μέλη τους, όφειλαν να απαλλαγούν από κάθε ιδιοτέλεια και προσωπικό συμφέρον. Γι αυτό μεταξύ τους θα ίσχυε η κοινοκτημοσύνη.
Ο Ιάμβουλος, στην «Ηλιούπολή» του, περιγράφει την μυθική χώρα των μακάρων όπου οι άνθρωποι υπηρετούν ο ένας τον άλλο και μοιράζονται δίκαια τα αγαθά.
Το «σοσιαλιστικό» ιδεώδες ενέπνευσε και την μεγάλη επανάσταση της Περγάμου που αρχηγός της ήταν ο Αριστόνικος.
Μπορούμε λοιπόν να πούμε, ότι σαν ιδέα διάχυτη και ουτοπική, ο σοσιαλισμός, σε μια πρώτη μορφή, είδε το φως στην αρχαία Ελλάδα.
Εκεί έγιναν τα πρώτα σοσιαλιστικά πειράματα. Το κυριότερο είναι των Λιπαρίων νήσων (βορείως της Σικελίας). Σε αυτές, το 580 π.Χ. Ρόδιοι και Κνίδιοι ίδρυσαν κοινοβιακή κοινωνία που έζησε ως το 251 π.Χ. όταν οι Ρωμαίοι κατέλαβαν τα νησιά.
Πάντως, τόσο κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους όσο και κατά τους βυζαντινούς, το όνειρο της ιδεώδους κοινωνίας πέφτει στην εντελώς υποτυπώδη μορφή και ξανακάνει την εμφάνισή του σαν συγκροτημένη σκέψη, μόνο κατά την Αναγέννηση, όταν οι μεγάλες ανακαλύψεις δίνουν στην φαντασία πελώρια φτερά.
Αυτά οραματίστηκαν για μια ιδεώδη κοινωνία χιλιάδες χρόνια πριν , που δε θα υπήρχαν ανισότητες ....που δε θα υπήρχαν πλούσιοι και φτωχοί ... έχοντες και μη έχοντες μια κοινωνία ισονομίας - ισοπολιτείας ...
σήμερα τι ;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου